“بسم الله الرحمن الرحیم “

(یاصاحب الزمان ادرکنی)

▪️برای بیان بهتر این مطلب باید عرض کنیم که “لولا” یکی از ادات تحضیض(طلب با شدت و تندی) و توبیخ(سرزنش بخاطر ترک عمل) است، که هم بر فعل ماضی و هم فعل مضارع داخل میشود.

▫️باتوجه به این مطلب هرگاه “لولا” بر فعل ماضی داخل شود از دو حال خارج نیست:

1⃣ اگر ازفعل بعد “لولا” ماضی اراده شود،"لولا” برای توبیخ است مانند قول خداوند تبارک وتعالی

{فَلَوْلَا كَانَ مِنَ الْقُرُونِ مِنْ قَبْلِكُمْ أُولُو بَقِيَّةٍ}‌

هود - 116

2⃣ اگر از فعل بعد “لولا” مستقبل اراده شود، تحضیض بوده که به منزله ی امر است مانند قول خداوند تبارک و تعالی

{فَلَوْلَا نَفَرَ…} توبه - 122 یعنی “لینفر

🔸باتوجه به مطلب مذکور، طریقه ی دلالت آیه نفر {وَمَا كَانَ الْمُؤْمِنُونَ لِيَنْفِرُوا كَآفَّةً ۚ فَلَوْلَا نَفَرَ مِنْ كُلِّ فِرْقَةٍ مِنْهُمْ طَآئِفَةٌ لِيَتَفَقَّهُوا فِي الدِّينِ وَلِيُنْذِرُوا قَوْمَهُمْ إِذَا رَجَعُوٓا إِلَيْهِمْ لَعَلَّهُمْ يَحْذَرُونَ} بر وجوب تفقه در دین نیز مختلف است:

1⃣ اگر از فعل “نَفَرَ” ماضی اراده شود، توبیخ بوده و توبیخ علامت وجوب فعل بعد “لولا” میباشد چون ترکِ واجب است که توبیخ دارد نه ترک مستحب و مباح،پس آیه دلالت بر وجوب “نفر” میکند و از آنجایی غایت نفر، تفقه میباشد پس تفقه در دین نیز واجب است.

2⃣ اگر از فعل “نَفَرَ” اراده مستقبل شود، امر است پس آیه دلالت بر طلب فعل میکند و هرگاه طلب فعل از مولا خالی از قرائن باشد (همانطور که در این آیه نیز چنین است) دلالت بر وجوب میکند.

🔹طبق ظاهر مطالبی که بیان شد وجه اول، در دلالت آیه نفر بر وجوب تفقه، أصح از وجه دوم است، زیرا نیازی به تاویل فعل ماضی به مضارع ندارد.

____________________________

منابع:

۱. مغني اللبيب عن كتب الاعاريب ص۳۶۱

۲. مهدی الاریب شرح باب اول مغنی ج۴،ص۱۲۱۳

۳. جامع الدروس العربیة ۵۸۶

۴. النحو الوافی ج۴،ص۳۸۹

۵. همع الهوامع في شرح جمع الجوامع ج۱،ص۳۸

۶. النبراس في حاشية الاساس ج۱،ص۴۸

۷. الإجتهاد و التقليد للكجورى الشيرازى ص۱۴۵

۸. فقه الصادق ج۱۳ت ص۲۴۵